
L’Europa ie tl lëur de se mudé y l Südtirol ie sun lim danter l raion de rujeneda tudëscia y l raion de rujenda taliana. Tamesa chisc doi gran raions culturei y linguistics ite iel la ijula de rujeneda ladina. Uni tofla de streda, uni placat de retlam y uni firma privata o publica possa o muessa tl Südtirol comuniché te doi rujenedes y tla Ladinia monce te trëi. Nvestì tla cumpetënza transculturela ne n’ie nia mé n bujën, ma l se paia nce. La documentazion de n bon bi- o nchinamei trilinguism cun sëuraprò cunescënzes che reverda i raions culturei y l avëi l fortl de mediazion ie cumpetënzes scialdi damandedes sun l marcià dl lëur. Savëi da valuté livei de rujeneda y mparé a ntënder defrënzes cultureles ie cualiteies che adurvon iust ncueicundì per na cunvivënza plu respetëusa?
Co pudëssen pa dé inant a na maniera plu tlera y davierta cumpetënzes linguistiches y cultureles sce no tres i cuntenuc y la variantes dl rujené dla leteratura? Y co pudëssen pa rujené plu ala menuda y plu sot de leteratura sce no cun la massaria dla traduzion, jan tres la pratica y la teoria dla traduzion de leteratura?
La traduzion a mascin giapa al didancuei for na majera mpurtanza y la industria tecnologica nes mpermët na comunicazion zënza fai y scialdi plu asvelta. Per chësta rejons iel de bujën de na detlarazion tlera: la nteligënza artistica ne se lascia nia baraté ora cun la nteligënza artifiziela. Cie che l vën dat inant danter la risses dla leteratura ne n’ie nia nfurmazions, ma criazions artistiches che ne se lascia no tl scrì y no tl ciancé de leteratura realisé tres algoritms.
N ucajion dla giaurida tenirà Annetta Ganzoni, studiëusa de leteratura dla traduzion dai lingac manco sparpaniei ora, n referat dal titul “Kleinsprachen suchen nach (literarischem) Anschluss” / Le lingue minori alla ricerca di un approdo (letterario) / La mëndra rujenedes ala crissa de n cunliamënt (leterer).
La referëntes dla tlas cun la cumbinazion di lingac ladin<->tudësch y talian, Rut Bernardi y Ingrid Runggaldier, y la referënta dla tlas cun cumbinazion de lingac talian->tudësch Theresia Prammer prejenterà i ponc prinzipei dl curs y tlarirà cie che uel dì per ëiles persunalmënter la traduzion.
L nes desplej messëi comuniché che, pervia che l ne ie nia sta assé iscrizions, ne puderà l curs preudù per la cumbinazion linguistica tudësch->talian cun la dozënta Anna Ruchat nia unì tenì te chësta prima edizion.
Do la giaurida de n vënerdì, 26 de setëmber dala 19.30, scumencerà i cursc l di do dala 9 danmesdì.
Nformazions lepro:
Paroles de salut: Claudia Santer (Academia Cusanus) André Comploi (diretëur dl Departimënt Istruzion y Cultura ladina) Christoph von Ach (Secreter Generel dl’Euregio)
Ntervënc dla dozëntes: Rut Bernardi, Theresia Prammer, Ingrid Runggaldier Referat de ntroduzion:
Annetta Ganzoni sun l tema “Kleinsprachen suchen nach (literarischem) Anschluss/Le lingue minori alla ricerca di un approdo (letterario)/La mëndra rujenedes ala crissa de n cunliamënt (leterer)”
Luegia: Academia Cusanus Persenon
La referentes:




Annetta Ganzoni, dr. phil., nasciuda dl 1958 a Schlarigna tl’Engiadina, viv danter Bern y Müstair. La ie romanista, publizista y cunlauradëura editoriela. La à scrit na desertazion dedicheda al pruzes criatif tla poejia de Andri Peer. Dal 1997 al 2022 iela stata cunlauradëura scientifica dl Archif svizer de leteratura pra la Biblioteca naziunela de Bern. Tl mumënt lëurela coche mediadëura de leteratura ndependënta y coche presidënta dla Fundazion de Planta Samedan.
Theresia Prammer, geboren 1973 in Niederösterreich, studierte Romanistik in Wien und Italien und lebt heute vorwiegend in Berlin. 2005 erschien der Band Lesarten der Sprache; 2009 die Studie Übersetzen, Überschreiben, Einverleiben. Die von ihr in Italien herausgegebene Anthologie Ricostruzioni (Mailand, 2011) stellt Stimmen deutschsprachiger Gegenwartslyrik in monographischen Kapiteln vor. Kuratorin von Festivals und Autorenbegegnungen; Jurytätigkeiten, Essays. Als Dozentin ist sie seit 2018 dem Institut für Sprachkunst Wien verbunden. 2020 gründete sie das Dante-Zentrum für Poesie und Poetik. Letzte Buchveröffentlichung: Lectura Dantis. Zeitgenössische Dichtung im Dialog mit Dantes Commedia (2025).
Rut Bernardi, *1962, d’Urtijëi te Gherdëina, viv a Tluses (Südtirol). De rujeneda dl’oma ladina. Stude de romanistica tla università de Dispruch. Prelezions de rujeneda y cultura ladina tla universiteies de Turic, Dispruch, Minca, Mannheimy Bulsan. Publizista: p. ej. regia y moderazion dla trasmiscion tl radio L cuartet leterer. La scrij y dà ora leteratura per ladin y tudësch. De plu pesć letereres y culturei. Ncuei nsëniela tla Università Liedia de Bulsan, ulache la à scrit la Geschichte der ladinischen Literatur, unida ora tl 2013. Da juni dl 2021 iela presidënta dla SAAV – Lia Autores dl Südtirol.
Ingrid Runggaldier, tradutëura y publizista liedia. La à studià linguistica y leteratura tudëscia y ngleja/americana al’Università de Dispruch. Dal 1997 lëurela sciche tradutëura (ladin) per l’Aministrazion provinziela de Bulsan. La se dà oradechël ju cun tematiches defrëntes, danter l auter dantaldut cun lingac y leteratures tl cunfront, cun studies feminii y de gënder, cun mendranzes y cun storia dl alpinism y dl turism. Danter si publicazions iel da nunzië l liber “Frauen im Aufstieg” (2012), na nrescida sun la storia dl alpinism feminil, y “Gezahnt wie der Kiefer eines Alligators. Was Reisende über di Dolomiten schrieben“ dl 2023, danter si documenteres iel l retrat dla scritëura y tuadëura Frida Piazza “La Rujneda tl cë” (2004). Ingrid Runggaldier ie cofundadëura y coredatëura dla revista feminila ladina “Gana, la Usc dles ladines” (che vën ora dal 2007). Ingrid Runggaldier ie nce mpenieda te lies y urganisazions defrëntes sciche per ejëmpl tl Archif storich dl’ëiles y tla Cunsulta ladina de Bulsan. La viv y lëura a Urtijëi y Bulsan.
Na manifestaziun metuda a jì dal ZeLT. Zënter europeich per leteratura y traduzion y l’ Academia Cusanus, sota l patrozine dl
