L’Europa ie tl lëur de se mudé y l Südtirol ie sun lim danter l raion de rujeneda tudëscia y l raion de rujenda taliana. Tamesa chisc doi gran raions culturei y linguistics ite iel la ijula de rujeneda ladina. Uni tofla de streda, uni placat de retlam y uni firma privata o publica possa o muessa tl Südtirol comuniché te doi rujenedes y tla Ladinia monce te trëi. Nvestì tla cumpetënza transculturela ne n’ie nia mé n bujën, ma l se paia nce. La documentazion de n bon bi- o nchinamei trilinguism cun sëuraprò cunescënzes che reverda i raions culturei y l avëi l fortl de mediazion ie cumpetënzes scialdi damandedes sun l marcià dl lëur. Savëi da valuté livei de rujeneda y mparé a ntënder defrënzes cultureles ie cualiteies che adurvon iust ncueicundì per na cunvivënza plu respetëusa?
Co pudëssen pa dé inant a na maniera plu tlera y davierta cumpetënzes linguistiches y cultureles sce no tres i cuntenuc y la variantes dl rujené dla leteratura? Y co pudëssen pa rujené plu ala menuda y plu sot de leteratura sce no cun la massaria dla traduzion, jan tres la pratica y la teoria dla traduzion de leteratura?
La traduzion a mascin giapa al didancuei for na majera mpurtanza y la industria tecnologica nes mpermët na comunicazion zënza fai y scialdi plu asvelta. Per chësta rejons iel de bujën de na detlarazion tlera: la nteligënza artistica ne se lascia nia baraté ora cun la nteligënza artifiziela. Cie che l vën dat inant danter la risses dla leteratura ne n’ie nia nfurmazions, ma criazions artistiches che ne se lascia no tl scrì y no tl ciancé de leteratura realisé tres algoritms.
Dantaldut tl ladin cun si idioms defrënc vel: l nvestimënt tl sustëni de n miëur savëi linguistich ie de mpurtanza fundamentela per l renfurzamënt y l svilup dl lingaz ladin. Cis la generazion jëuna muessa unì nsenieda ju tla pratica dl scrì y dl liejer per ladin sce ne n’ulon nia che chësta cumpetënzes – y tres chël la rujeneda – manace de jì a se pierder. La mpurtanza che tol ite n chësc cont l sustëni dla produzion, dla rezezion y dla traduzion de leteratura à la scienzes linguistiches y letereres mustrà su a na maniera tlera.
Cun ZeLTlectio. School of Literary Translation crieia ZeLT na ufierta de furmazion nueva tl ciamp dla Comunicazion Transculturela tl Südtirol che ie, coche raion de cunfin y si plurilinguism vivù, predestinà per chësc proiet. L curs de furmazion ladin<->tudësch o talian unirà pità n prejënza depierpul al cursc de furmazion talian->tudësch. Dlongia la uniteies di cursc de furmazion dla tlasses cun la rujenedes de nseniamënt ladin, tudësch o talian uniral mo pità sëuraprò referac y sëires de descuscions te duta la trëi rujenedes.
N vënerdì, ai 26 de setëmber dala 19.30, vëniel giaurì tl’Academia Cusanus a Persenon la ZeLTlectio. School of Literary Translation, la prima scola de traduzion leterera tla rujenedes ladin, tudësch y talian tl Südtirol. L nes desplej che l curs prugramà cun la cumbinazion de lingac tudësch->talian, cun la referënta Anna Ruchat, ne ie te chësta prima edizion nia unit a se l dé pervia che l ne ie nia sta assé istrizions. Purempò ons na gran legrëza y sodefazion che do doi ani y mez de prugramazion possa chësc proiet śën pië via.
I cursc scumencerà n sada 27 setëmber dala 9 danmesdì.
Trovate qui info dettagliate sui corsi:
Prugram giaurida
Paroles de salut: Matthias Oberbacher (Academia Cusanus) André Comploi (diretëur dl Departimënt Istruzion y Cultura ladina) Christoph von Ach (Secreter Generel dl’Euregio)
Referat de ntroduzion: Annetta Ganzoni sun l tema “Kleinsprachen suchen nach (literarischem) Anschluss/Le lingue minori alla ricerca di un approdo (letterario)/La mëndra rujenedes ala crissa de n cunliamënt (leterer)”
Moderazion: Alma Vallazza, Donatella Trevisan, Patrizia Ruth Pancaldi
Luegia: Academia Cusanus Persenon
La dozëntes:
Annetta Ganzoni, dr. phil., nasciuda dl 1958 a Schlarigna tl’Engiadina, viv danter Bern y Müstair. La ie romanista, publizista y cunlauradëura editoriela. La à scrit na desertazion dedicheda al pruzes criatif tla poejia de Andri Peer. Dal 1997 al 2022 iela stata cunlauradëura scientifica dl Archif svizer de leteratura pra la Biblioteca naziunela de Bern. Tl mumënt lëurela coche mediadëura de leteratura ndependënta y coche presidënta dla Fundazion de Planta Samedan.
Rut Bernardi, *1962, d’Urtijëi te Gherdëina, viv a Tluses. Stude de romanistica tl’ Università de Dispruch. Prelezions de rujeneda y cultura ladina tla univer- siteies de Turic, Dispruch, Minca, Mannheim y Bulsan. La ie autora, tradutëura, publizista: p. ej. regia y muderazion dla trasmiscion tl radio L cuartet leterer. La scrij y dà ora leteratura per ladin y tudësch. De plu pesć letereres y culturei. La nsënia tl’ Università Liedia de Bulsan, ulache la à scrit la Geschichte der ladinischen Literatur, unida ora tl 2013. Si ultim liber leterer ie De teles da giat dat ora tl 2024 dala ULG. Da juni dl 2021 iela presidënta dla SAAV – Lia Autores dl Südtirol.
Ingrid Runggaldier, tradutëura y publizista liedia. La à studià linguistica y leteratura tudëscia y ngleja/americana al’ Università de Dispruch. Dal 1997 lëurela coche tradutëura (ladin) per l’Aministrazion provinziela de Bulsan. La se dà ora de chël ju cun tematiches defrëntes, danter l auter dantaldut cun lingac y leteratures tl cunfront, cun studies feminii y de gënder, cun mendran- zes y cun storia dl alpinism y dl turism. Danter si publicazions iel da nunzië l liber Frauen im Aufstieg (2012), na nrescida sun la storia dl alpinism feminil, y Gezahnt wie der Kiefer eines Alligators. Was Reisende über di Dolomiten schrieben dl 2023. Danter si documenteres iel l retrat dla scritëura y tuadëura Frida Piazza La Rujneda tl cë (2004). La ie cofundadëura y coredatëura dla revista feminila ladina Gana. La viv y lëura a Urtijëi y Bulsan.
Evento organizzato da ZeLT. Centro europeo di traduzione e letteratura in collaborazione con Accademia Cusanus Bressanone, con il patrocinio di
